ماده 28 از دو قمست تشکیل شده است 1- اختلاف بین مراجع قضایی نسبت به یکدیگر که صلاحیت ذاتی دارند و آن موقعی است که بین مراجع قضایی اختلاف درمورد صلاحیت بوجود آید ، رفع اختلاف به عهده دیوان است . مراجع قضایی نسبت به یکدیگر صلاحیت ذاتی دارند که در وضعیت کنونی دادگاه عمومی ، دادگاه نظامی و دادگاه انقلاب بعنوان مراجع قضایی محسوب می شوند ، بنابراین اگر دادگاه عمومی رسیدگی به موضوعی را در صلاحیت دادگاه نظامی با دادگاه انقلاب تشخیص دهد ، پرونده راه به صدور قرار عدم صلاحیت به هر یک از مراجع مذکور که خود صالح به رسیدگی بداند می فرستده در این حالت است که بین مرجع قضایی اختلاف حاصل و اختلاف در امر صلاحیت محقق شده و سپس پرونده جهت حل اختلاف به دیوانعالی کشور ارسال می شود .
2- اعلام نفی صلاحیت مرجع قضایی به اعتبار صلاحیت مرجع غیر قضایی یا اعلام صلاحیت مرجع قضایی در قبال مرجع غیر قضایی که ناظر به قسمت اخیر ماده 28 است .
الف ) هر یک از مراجع قضایی هر گاه رسیدگی به موضوعی را که در آن مرجع مطرح شده در صلاحیت خود ندانند در رسیدگی و اظهار نظر به آن موضوع را در صلاحیت مرجع غیر قضایی بدانند ، قرار عدم صلاحیت خود را به اعتبار صلاحیت مرجع غیر قضایی صادر و پرونده قبل از ارسال به مراجع مذکور مستقیماً به دیوان عالی کشور ارسال می شود مثلاً در ارجاع دعوی افراز ملکی که جرم آن خاتمه یافته است و دادگاه رسیدگی خود را اصالح نداد نظر به اینکه مطابق ماده یک قانون افراز افراز املاک مشاعی که جریان مثبتی آنها خاتمه یافته است در صلاحیت واحد مثبی محل دیگر غیر مفتولی است بنابراین قبل از ارسال پرونده به مرجع ثتبی علل ،پرونده بایستی جهت تشخیص مرجع صالح به دیوانعالی کشور ارسال گردد .
ب ) هر یک از مراجع قضایی در رسیدگی ، به موضوعی در قبال مرجع غیر قضایی صلاحیت خود را اعلام نماید که در این حالت نیز پرونده به دیوانعالی کشور ارسال می شود بطور مثال دعوی رسیدگی به اشتباهانت ثبتی در دادگاه ، مطرح می شود و خوانده در اولین جلسه رسیدگی ، ایراد به صلاحیت دادگاه می کند و عنوان می دهد موضوع در صلاحیت هیات نظارت اداره ثبت موضوع بندیک ماده 25 ماده ثبت می باشد دادگاه طبق ماده 88 قانون آیین دادرس ی مدنی قبل از ورود در ماهیت امر باید در مورد ایراد معنونه اظهار نظر نماید و چنانچه خود را صالح بداند با اعلام صلاحیت خود پرونده را در اجرای قسمت اخیر ماده 28 قانون آیین دادرس مدنی و همچنین ماده 16 قانون اصلاح پاره ای از قوانین دادگستری به دیوانعالی کشور ارسال نمایند .
اداره حقوقی دادگستری طی نظریه شماره 886/7- 28/1/81 اعلام نموده است : ماده 28 قانون آیین دادرسی مدنی مصوب 1379 جایگزین ماده 16 قانون اصلاح پاره ای از قوانین دادگستری مصوب 1356 هم هست و لذا از تاریخ لازم الاجرا شدن قانون ما را الذکر ماده 16 اخیرالذکر قابل اسناد نیست در امور مدنی وقتی که دادگاه قرار عدم صلاحیت ذاتی صادر می کند با توجه به ماده 28 قانون یاد شده باید پرونده را به مرجعی که صالح تشخیص داده است بفرستد در اینصورت اگر دادگاه یا مرجع مرجوع الیه خود را صالح دانست رسیدگی می کند و اگر خود را صالح ندانست برای حل اختلاف بشرح مذکور آن ماده عمل می کند .
بنظر می رسد نظریه فوق خالی از اشکال نباشد چرا که اولاً کاربرد ماده 28 قانون آیین دادرسی مدنی در مقام بیان حدوث اختلاف بین مراجع قضایی و غیر قضایی می باشد و کاربد ماده 16 قانون اصلاح پاره ای از قوانین دادگستری مصوب 1356 در بیان مواردی که دیوان عالی کشور مرجع صالح را تعیین می نماید ، می باشد و ماده 28 به هیچ وجه نمی تواند جایگزین مناسبی برای ماده 16 باشد .
ثانیاً ) مطابق رای وحدت رویه شماره 660-19/1/1382 هیات عمومی دیوانعالی کشور مراجع قضایی به لحاظ برتری اعتبار قضایی آنها نسبت به مراجع غیر قضایی به حدوث نبوده و پرونده مستقیماً برای تشخیص صلاحیت به دیوانعالی کشور ارسال می گردد .
ثالثاً ) همانطوریکه مراجع قضایی بدوی حق ، اختلاف با محاکم تجدید نظر و مراجع بالاتر را ندارند و ملزم به تبعیت از نظرات محاکم عالی تر خود هستند مراجع غیر قضایی نیز در موقعیتی نیستند تا بتوانند مراجع قضایی اختلاف نظر داشته باشند و جهت جلوگیری از پیشامد این گونه امور لازم است نظرات محاکم بدواً به تأیید دیوان عالی کشور برسد و سپس پرونده به مرجع غیر قضایی ارسال شود .
رابعاً ) مطابق رای وحدت رویه شماره 534- 21/1/1369 هیات عمومی دیوانعالی کشور ، قرار های عدم صلاحیت ذاتی موضوع ماده 16 قانون اصلاح پاره ای از قوانین دادگستری مصوبت 1356 ناظریه پرونده هایی است که باید در مراجع غیردادگستری مطرح شود صادر می گردد و ناظریه صلاحیتهای نسبی و محلی نمی باشد .
ماه[1] 2- ماده 88 ق .آ . د . م . مصوب 1379 مقرر می دارد : دادگاه دراجرای مقررات ماده 111 از جهت پذیرفتن تقاضای ثبت اختلاف بین اشخاص و اداره ثبت واقع شود و مرود شناختن ایراد وارد ماهیت دعوا شده رسیدگی خواهد بود
بند یک ماده 25 قانون ثبت مقرر می دارد : هر گاه در اجرای مقلررات ماده 111 جهت پذیرفتن تقاضای ثبت اختلافی بین اشخاص و اداره ثبت واقع شود و یا اشتباهی تولید گردد و یا در تصرف اشخاص مزاحم و تعارض باشد رفع اختلاف و تعیین تکلیف و یا ابطال و یا اصلاح در خواست ثبت با هیات نظارت است /
3- ماده 16 قانو ن اصلاح پاره ای از قوانین دادگستری مصوبت 1356 مقرر می دارد : در دعاوی حقوقی دادگاه مذکر است در مورد صدور قرار عدم صلاحیت ذاتی به اعتبار صلاحیت مرجع دیگر پرونده را مستقیماً به دیوان عالی کشور ارسال دارد رای دیوان عالی کشور در تشخیص صلاحیت برای مرجع صادر کننده قرار یا مرجعی که رسیدگی به آن محول می شود لازم الاتباع خواهد بود .
4- شهری ، غلامرضا ، مجموع نظریات مشروتی ، انتشارات ص
5- رای وحدت رویه شماره 660-19/1/1382 هیات عمومی دیوانعالی کشور بیان می دارد : دادگاهاههای عمومی و انقلاب و نظامی از حیث درجه برابرند بنابراین در صورت حدوث اختلاف بین آنها در مورد صلاحیت بر طبق ماده 28 قانون آیین دادرسی مدنی ، دیوانعالی کشور حل اختلاف می نماید و هر گاه این دادگاهها به صلاحیت مراجع غیر قضایی از خود نفی صلاحیت کنند و یا خود صلالح بدانند بلحاظ برتری اعتبار قضایی آنها نسبت به مراجع غیر قضایی نیازی به حدوث اختلاف نبوده و پرونده مستقیماً برای تشخیص صلاحیت به دیوانعالی کشور ارسال می گردد بنا به مراتب فوق رای شعبه دیوانعالی کشور که با این نظر مطابقت دارد صحیح خای از اشکال است علیهذا متسنداً به ماده 27 قانون آیین دادرسی در موارد مشابه برای دادگاهها و شعب دیوانعالی کشور لازم الاتباع است .
1- رای وحدت رویه شماره 534-21/1/1369 هیات عمومی دیوانعای کشور بیان می دارد قرار عدم صلاحیت مذکور در بند 4 ماده 13 قانون تشکیل دادگاههای حقوقی ا و 2 مصوب آذر ماه 1369 به قرینه قرارهای دیگری که در این ماده امضاء شده اند ظهور در عدم صلاحیت مبنی ومحلی دارد زیرا این قرارها کلاً در دعاوی صادر می شود که قابل رسیدگی ماهوی در دادگاهها دادگستری است در صورتیکه قرار عدم صلاحیت ذاتی موضوع ماده 16 قانون اصلاح پاره ای از قوانین دادگستری مصوب خردادماده 1356 در پرونده هایی که باد در مراجع غیر دادگستری مطرح رسیدگی شود صادره گردد و از شمول ماده 13 قانون مرقوم خارج است بنابراین رای شبعه 21 دیوانعالی کشور مبنی اعمال ماده 16 قانون موصوف که به قوت و اعتبار خود باقی می باشد صحیح تشخیص داده می شود این رای بر طبق ماده واحد قانون وحدت رویه قضایی مصوب 1328 برای شعب دیوان عالی کشور لازم الاتباع است .hoghough85.blogfa